4Results Przy kawie

Brzmi znajomo? Te emocje pojawiają się nieoczekiwanie odkąd pamiętam, w szkole, przy okazji prowadzonych przeze mnie wystąpień, warsztatów. Na szczęście nie zawsze. Często pojawiają się pytania, które zapewne są Ci bliskie: Czy podołam? Czy nie zawiodę siebie i innych? Czy uda mi się ukryć skutecznie za maską pewności? Czy przeżyję w korporacji wśród ludzi rywalizujących, pewnych siebie, rekinów? Czy zbuduję autorytet? 

Ten głos w Twojej głowie

A później, już po warsztacie, szkoleniu, wykładzie, spotkaniu projektowym, zebraniu zarządu (wstaw tutaj każdą stresującą dla Ciebie sytuację), często pojawia się wstyd. Zazwyczaj przykryty złością, głównie na siebie. Dlaczego nie zauważyłam wcześniej?! Dlaczego nie zrobiłam tego, czy tamtego?! Dlaczego nie pomyślałam?! Mam wiele życiowych doświadczeń, a mimo to te wszystkie pytania od czasu do czasu wyskakują znienacka. Czy ty też je słyszysz? Tam w głębi, gdzie nikogo nie dopuszczasz?

Możesz być kierownikiem, dyrektorem, pracownikiem. Wszyscy znamy to niepokojące uczucie. Być może słyszysz od innych, że zadrżał Ci głos, poniosły emocje lub byłeś nieobecny, ze zbyt dużym dystansem. A Ty w głębi duszy się wstydzisz, roztrząsasz przeszłość, lękasz się o przyszłość. Czasem ciężko nawet samemu sobie uświadomić, że w Twojej głowie toczy się walka. A jeszcze trudniej dokopać się do przyczyn tych obaw. Jak poradzić sobie z lękiem, wstydem, złością, bezsilnością, kiedy już nas dopadają? Jak im zapobiec?

3 prawdy o wstydzie

Przede wszystkim, musimy sobie uświadomić, że wstyd jest powszechny i typowy dla człowieka. Jest też dobrze przebadany przez psychologów. Z ich badań wynika, że:

1. Wstyd odczuwają wszyscy – to „efekt uboczny” empatii, która powstała jako wynik ewolucji człowieka. Empatia sprawia, że umiemy i potrzebujemy nawiązywać międzyludzkie więzi. A te więzi z kolei pomagają nam lepiej żyć.Wstydząc się, nie jesteś wyjątkowy, wszystko z Tobą jest w porządku.
2. Strach przed mówieniem o wstydzie jest czymś naturalnym – w naszej kulturze nie mówi się głośno o wstydzie, nawet w sytuacjach, w których zwykle jesteśmy szczerzy: w rozmowie z przyjacielem, psychologiem, księdzem.  
3. Trzymając wstyd wewnątrz, oddajemy mu kontrolę nad sobą – to dotyczy wszystkich emocji, ale tak destrukcyjnego uczucia jak wstyd w szczególności. Dusząc w sobie wstyd jesteśmy osamotnieni, a on nami rządzi. 

Znając te trzy uniwersalne założenia, możemy dopiero próbować się zmierzyć ze wstydem i lękiem, które są mocno ze sobą powiązane. Wstyd, który jest niszczącym uczuciem, trzeba też odróżnić od poczucia winy, które jest emocją nakłaniającą nas do naprawnienia poczynionych błędów.  Poczucie winy mówi "Zrobiłem coś złego, muszę to naprawić".  Wstyd mówi: "Jestem zły". I zostawia w zawieszeniu z tym stwierdzeniem. Jak uciec od tej natrętnej myśli?

Opowiedz swoją historię

W książce „Z wielką odwagą” amerykańska pisarka, a moja wielka mentorka, Brené Brown podaje nam sposoby, które pomagają radzić sobie z tym nieprzyjemnym uczuciem - choć moim zdaniem również mogą odnosić się do lęku. Oto 4 kroki oparte na empatii i autentyczności:

1. Uświadom sobie i zrozum, że to, co odczuwasz, to wstyd lub lęk, a nie po prostu Twoje „zwykłe samopoczucie”. Zwróć uwagę na jego typowe objawy, takie jak powracające natarczywe myśli dt. zdarzeń z przeszłości, czy symptomy fizjologiczne: zaczerwienienie twarzy, drżenie rąk, pocenie się.    

2. Skonfrontuj swoje uczucia z faktami. Porównaj swoje myśli z tym, co widzisz i słyszysz. Zastanów się, czy te natrętne myśli nie są przypadkiem Twoim wymysłem, głosem w głowie, mijającym się z rzeczywistością.

3. Opowiedz swoją historię - „wyjdź do ludzi”. Zdobądź się na odwagę, aby w rozmowie z drugim człowiekiem, lub na przykład w sytuacji towarzyskiej – rodzinnej, czy wśród bliskich znajomych, opowiedzieć o jakiejś dręczącej Cię sytuacji, natrętnej obawie. Dokładnie tak, jak zrobiłam to ja na początku tego artykułu.  

4. Mówiąc historię, opowiedz o uczuciu – nazwij je, pozwól innym zaufanym osobom odnieść się do tego. To przyniesie ulgę i pozwoli ci zrozumieć, z czego wynika wstyd. Kiedy się nim podzielisz, to prawdopodobnie stanie się mniejszy, bądź zniknie. Nie będzie już tak straszny, bo nie będziesz z nim sam.       

Na pewno nie jest to proste. Ale moje doświadczenie pokazuje, że warto spróbować. To, co dla mnie było kluczowe ze spotkania z książką i wystąpieniami Brené Brown to: odważ się być wrażliwym – to Twoja siła, zaufaj innym i nie bądź z tym sam, nie pozwól rządzić sobą uczuciom, które mają na Ciebie zły wpływ.

Wyjdź na arenę

Amerykański prezydent Theodore Roosvelt przyrównywał pokonywanie wyzwań do walki na  arenie.  Mówił:

„Nie krytyk się liczy, nie człowiek, który wykazuje, jak potykają się silni, albo co inni mogliby zrobić lepiej. Chwała należy się mężczyźnie na arenie, którego twarz jest umazana błotem, potem i krwią, który dzielnie walczy […], w swych najlepszych chwilach poznał triumf wielkiego wyczynu, a w najgorszych, gdy przegrywa, to przynajmniej przegrywa z wielką odwagą…”[1].

Powtórzę to jeszcze raz: od lat spotykałam się z lękiem i wstydem, nie tylko u siebie. Życiowe doświadczenia i lekcje Brené Brown bardzo mi jednak pomogły. Praca z ludźmi pokazała mi, że autorytet to siła zbudowana na empatii i autentyczności. A Brown pozwoliła mi uwierzyć, że mam wrażliwość, która jest moją mocną stroną. Niezbędną do pracy z drugim człowiekiem. Pomogła mi zaakceptować koszty, które ponoszę, wychodząc na „arenę”. I mogę się bać, lecz się nie poddawać i być nadal w dobrym kontakcie z bliskim, współpracownikiem, uczestnikiem moich szkoleń.    

 

Eliza Markowicz

Coach, trener 4Results.

Napisz do autorki >> eliza.markowicz@4results.pl

Wsparcie redakcyjne: Kazimierz Żurek, 4Results.

 

WYSTĄPIENIE BRENE BROWN O WSTYDZIE: